Srednjovjekovni nadgrobni spomenici u RS - stećci - konačno su stigli na dnevni red za upis u Uneskovu listu materijalnih kulturnih dobara. Prema riječima načelnika odjeljenja za kulturno istorijsko naslijeđe u Zavodu za zaštitu kulturno istorijskog i prirodnog naslijeđa RS Milijane Okilj, radi se o zajedničkom projektu BiH, Srbije, Hrvatske i Crne Gore.
- Stećci koji se nalaze na Tentativnoj listi svjetske baštine su Nekropole u Rogatici, Bileći, Nevesinju, Kalinoviku, Sokocu, Palama, Berkovićima i Foči - istakla je Okiljeva.
Po zastupljenosti najbrojniju grupu čine sanduci, zatim ploče, a najmanji broj je sljemenjaka. Položeni spomenici predstavljaju primarnu formu stećaka i zastupljeni su na svim lokalitetima u RS. Među ukrasnim motivima na stećcima, uz njihov naglašeni simbolizam svojstven srednjovekovnoj umetnosti, raspoznaju se svetovni, religiozni simboli i ostali ornamenti koji se međusobno prepliću i upotpunjuju. Na listi se nalaze i nekropole u Stocu, Konjicu, Travniku, Jablanici, Šekovićima i Kupresu. Stećci su, prema procenama stručnjaka, podizani od 13. do 16. veka mahom na teritoriji Hercegovine. Od 70.000 evidentiranih stećaka na 3.300 lokaliteta u BiH nalazi se oko 60.000, u Hrvatskoj 4.400, u Crnoj Gori oko 3.500 i u Srbiji oko 4.100. Osnovne grupe stećaka čine položeni i uspravni kameni monoliti.
- U Srpskoj ima 10, a u FBiH 12 nekropola. S obzirom na to da su stećci nastajali mahom na teritoriji Rimskog carstva, nije isključeno ni da su samu ideju za ovu vrstu pogreba balkanska plemena preuzela od Rimljana - istakla je Okiljeva.
Ornamentika stećaka, dodaje ona, otkriva shvatanja i osećanja cele jedne epohe kako ljudi koji su sudelovali u njihovoj izradi tako i pokojnika, koji su tu našli svoja zadnja odredišta, po čijoj su želji, kako kažu pojedini natpisi, stećci i klesani. Ovi spomenici, kao neka vrsta mauzoleja, bili su moda tadašnjeg doba rezervisana za imućne feudalce višeg reda.
Od 1972. godine, kada je usvojena Konvencija za zaštitu svetske kulturne i prirodne baštine, do danas je na Uneskovoj listi svetske baštine upisano ukupno 936 dobara, od toga 725 kulturnih, 183 prirodnih i 28 mešovitih. Upisana dobra predstavljaju deo svetske baštine sa izuzetnom univerzalnom vrednošću.
(Blic)
