Od sledeće godine Đurđevdan će biti na Uneskovoj reperzentativnoj listi nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva.
Naša zemlja je prošle nedelje zajedno sa zemljama u regionu, međunarodnoj instituciji pri Ujedinjenim nacijama poslala predlog da se Đurđevdan, kao praznik koji slave pravoslavci, ali i muslimani i katolici, nađe na toj listi, a u istom paketu, ali samostalno, Unesku dostavila materijal i istorijsku građu krsne slave, kao autentične svetkovine i praznika koji obeležavaju samo - Srbi.
Antroplog Marko Stojanović veruje da će provera poslate dokumentacije u Unesko trajati do aprila sledeće godine, a da će odluka o nominaciji Đurđevdana definitivno biti doneta u septembru 2014. godine. Na listi zemalja koje su se priključile nominaciji nalaze se Turska, Rumunija, Hrvatska, Makedonija i Moldavija.
Đurđevdan, slava svetog Đorđa, Hidrelez ili prolećno slavlje je proslava koja se 6. maja obeležava u svim državama potpisnicima ove nominacije - kaže za "Novosti" etnolog Etnografskog muzeja Dušica Živković. - Ovaj multinacinalni element nematerijalnog nasleđa koji dolazi iz različitih kultura i različitih geografskih sredina ima mnogo sličnosti. U osnovi ovog praznika, bilo da ga slave muslimani ili hrišćani je slavljenje proleća, kao i težnja da se kroz rituale i ceremonije koje se praktikuju na taj dan obezbedi blagostanje, plodnost i prosperitet porodice i zajednice.
U Srbiji je prolećni praznik sačuvan uglavnom kao pravoslavni praznik posvećen Svetom Đorđu, ali slavi ga i katoličko i muslimansko stanovništvo u stočarskim krajevima.
- Bio on Erdelezi ili Đurđevdan u pitanju je običaj sličan u svim tradicionalnim balkanskim zajednicima koji korene vuče još iz antičkog doba - kaže etnolog Dušica Živković.
Među pravoslavnim vernicima glavni obred u seoskim domaćinstvima je istovetan kao i kod proslavljanja krsnih slava. Priprema se slavski kolač koji u crkvi ili u kući lome sveštenik ili najstariji gost. U nekim mestima, podno planina, sačuvan je običaj da kolač lomi "planinka", odnosno izabrana žena bogato okićina raznim travkama. Ona, prema verovanju, na taj način predstavlja duh prirode i čuvara prerade mleka.
- Na Staroj planini očuvan je verovatno najstariji đurđevdanski običaj. Kolektivna seoska žrtva koja se naziva zavetna molitva, a koja potiče iz vremena prehrišćanske religije - kaže Živkovićeva. - Obred se obavlja u kapelici gde domaćin na žrtvu ispred kamenog krsta u čijem je reljefu uklesan lik Svetog Đorđa prinosi crno jagnje. Taj čin naziva se zavetna molitva.
Viševekovna tradicija proslave Đurđevdana može se videti i na etno-festivalu Đurđevdanski susreti, koji se od 2000. godine održava u opštini Knjaževac, u selima Vrtovac i Balta Berilovac. Meštani i njihovi gosti 6. maja već 13 godina proslavljaju Đurđevdan igrom i pesmom. Organizuju čobanske zabavne igre među kojima je najpopularnije takmičenje u pripremanju belmuža - starog stočarskog sira.
Takođe, u nekim mestima u blizini planina očuvalo se obilje raznovrsnih običaja i magijskih radnji.
U tim selima, podseća Dušica Živković, Đurđevdan obredno počinje ritualnim branjem bilja na takozvani Biljni petak, nedelju dan pre praznika. - Mladi i žene odlaze u planinu da beru cveće i bilje, od kojih kasnije pletu vence i njima ukrašavaju kuće, ograde, konje, mlado žito i jagnje. Noć pred 6. maj provode uz vatru igrajući i pevajući.
U gradovima Đurđevdan se, takođe, obeležava kao i većina krsnih slava u gradovima.. Odlaženjem u crkvu i gozbom u domu domaćina. Naravno, većina običaja koji se praktikuju u selima odavno su iščezli u urbanim sredinama...
Novosti.rs
